Opowiadania zebrane

To właśnie nadzieja każe ludziom apatycznie iść do komory gazowej, każe nie ryzykować buntu, pogrąża w martwotę. To nadzieja rwie więzy rodzin, każe matkom wyrzekać się dzieci, żonom sprzedawać się za chleb i mężom zabijać ludzi. To nadzieja każe im walczyć o każdy dzień życia, bo może właśnie ten dzień przyniesie wyzwolenie. Ach, i już nawet nie nadzieja na inny, lepszy świat, ale po prostu na życie, w którym będzie spokój i odpoczynek. Nigdy w dziejach ludzkich nadzieja nie była silniejsza w człowieku, ale nigdy też nie wyrządziła tyle zła, ile w tej wojnie, ile w tym obozie.

Tadeusz Borowski

W dobie popularności książek ukazujących tamte czasy w sposób sztampowy i upudrowany, a także usilnych starań polityków, by zamazać obraz historii dla doraźnych celów, teksty Borowskiego jawią się jako odtrutka. To boleśnie szczere opowiadania, które ukazują okupacyjny świat bez przemilczeń i upiększeń.

Michał Libich


Tadeusz Borowski – prozaik, poeta i publicysta, w latach 1943-1945 więzień niemieckich obozów koncentracyjnych. Własne doświadczenia obozowe opisał w licznych opowiadaniach np. Pożegnanie z Marią, Proszę państwa do gazu, U nas w Auschwitzu…, Kamienny świat.

Proza Borowskiego, bez wielkich słów i patosu, przytaczająca suche fakty nieopatrzone komentarzem zdystansowanego narratora, szokuje, boleśnie chwyta za gardło i duszę.

Książka jest jedną z pierwszych relacji z obozu koncentracyjnego, jakie pojawiły się w Polsce. Ze względu na swoją formę, do dziś stanowi przedmiot zaciekłych dyskusji, ponieważ przez wielu uznawana jest za jeden z najbardziej pozbawionych emocji przekazów, opisujących Holocaust, jakie w ogóle powstały!

Borowski relacjonuje wydarzenia, po czym kieruje się dalej, do kolejnego obrazu, do następnej opowieści o ludziach, którzy zrobią wszystko, aby przetrwać. Opowiadania spisane ręką tego, który przeżył, portrety osób, żyjących w pamięci tylko dzięki jego słowom i tłum, wielka ludzka masa – a w niej samotny człowiek, który jeszcze wczoraj miał plany i i marzenia, a dziś pozostała mu tylko nadzieja, ze to właśnie jemu uda się ocaleć.

Bestialstwo i okrucieństwo. Codzienność, w której panuje niewyobrażalne zło i śmierć władająca życiem.

ZBIORY OPOWIADAŃ

1. POŻEGNANIE Z MARIĄ: Pożegnanie z Marią, Chłopiec z Biblią, Dzień na Harmenzach, Proszę państwa do gazu, U nas w Auschwitzu…, Ludzie, którzy szli, Śmierć powstańca, Bitwa pod Grunwaldem

2.PEWIEN ŻOŁNIERZ: Od autora, Droga przez las, Tropione zwierzęta, Matura na Targowej, Profesorowie i studenci, Portret przyjaciela, Pewien żołnierz

3. KAMIENNY ŚWIAT: Krótka przedmowa, Kamienny świat, Opowiadanie z prawdziwego życia, Śmierć Schillingera, Człowiek z paczką, Kolacja, Milczenie, Spotkanie z dzieckiem, Koniec wojny, „Independence Day”, Opera, opera, Podróż pulmanem, Pokój, Lato w miasteczku, Dziewczyna ze spalonego domu, Zaliczka, Upalne popołudnie, Pod Bohaterskim Partyzantem, Dziennik podróży Mieszczański wieczór, Odwiedziny